صنایع مگز

وانیل چیست و چگونه کشت می شود

وانیل در واقع یک نوع طعم دهنده است که آن را از ارکیده های جنس وانیلا (vanilla) به ویژه در نیام های گونه مکزیکی آن موسوم به وانسل برگ پهن (flat leaved vanilla) به نام علمی  vanilla planifolia به  دست  می آوردند.

 

گیاه ارکیده وانیل

وانیل تا قبل از آنکه  دریاسالار هرنان کورتز کاشف ماجراجوی اسپانیایی از اروپا وارد  مکزیک شود برای مردمان دنیای قدیم یعنی اروپا آسیا و آفریقا کاملا ناشناخته مانده بود .

 

غلاف لوبیایی شکل وانیل

کاشفان اسپانیایی بنابرقراین تاریخی در اوایل قرن شانزدهم میلادی از طریق خلیج مکزیک  وارد آن کشور شدند و پس از مواجه با گیاه مذکور نام وانیلا را برآن گذاشتند.

واژه وانیل

واژه وانیلا از کلمه vanilla  مشتق شده است که تغییر یافته واژه اسپانیایی vaina منبعث از کلمه لاتین واژینا “vagina”  به معنی غلاف “sheath” یا نیام “pod”  میباشد که بیانگر شکل غلاف های گیاه وانیل است . بنابر این وانی-لا در کل به معنی نیام کوچک  یا غلاف کوچک  “little pod” است.

واژه وانیلا از سال 1754 میلادی وارد زبان انگلیسی شد و آن زمانی بود که گیاهشناسی به نام فیلیپ میلر در کتابی با عنوان  دایره المعارف باغبانی درباره جنس وانیلا مطالبی را به رشته تحریر درآورده است .

 

تاریخچه گیاه وانیل چیست 

درباره وانیل طبیعی   می توان گفت که به عنوان ادویه از دوران های بسیار قدیم توسط ساکنین پیشین نواحی شمالی و آمریکای جنوبی موسوم به مزو آمریکا (mesoamrica) مورد استفاده قرار می گرفته است.

بر طبق یک باور عمومی مردمان تونوناک که هم زمان با دوره امپراطوری قوم آزتک در حدود قرن 15 میلادی در سواحل شرقی مکزیک ودر استان وراکروز امروزی زندگی می کردند جزو نخستین اقوامی بودند که به کشت و کار گیاه وانیل  اهتمام ورزیدند.

تونوناک ها مردمان بومی مناطق مرکزی و سواحل شرقی کشور مکزیک امروزی محسوب میشوند که به زبان ویژه ای سخن میگفتند.مردمان تونوناک عقیده ای داشتند که گیاه وانیل زمانی به وجود امد که گروهی یک پرنسس را به همراه دلداده اش به ناروا به قتل رساندند.

سرخپوستان قوم آزتک در اوایا قرن پانزدهم میلادی از کوهستان های مرکزی مکزیک بسوی تونوناک های ساحل نشین هجوم بردند و پس از نزاعی خونین برانها پیروزشدند.

مشخصات گیاه شناسی وانیل
مشخصات گیاه شناسی وانیل درباره وانیل

ساکنین پیشین کشور کلمبیا  از جمله قوم آزتک نسبت به کشت و کار ارکیده های رونده مبادرت می ورزیدند

و میوه های انها را تلیکسوچیتل و گل سیاه  می نامیدند زیرا میوه های مزبور در اندک مدتی پس از برداشت چروکیده می شوند و به رنگ سیاه در می آیند.

آزتک ها پس پیروزی بر تونوناک ها به طعم و مزه وانیل علاقمند شدند و به توسعه آن در سراسر امپراطوری خود پرداختند.

اقوام سرخپوست آزتک  از وانیل برای طعم دهی شکلات  توتون بهره می گرفتند  در حالیکه مهاجمان اسپانیایی شکلات ها را غذای دام ها می پنداشتند.

مشهور است که کشور گشایی اسپانیایی  به نام  دریاسالار هرنان کورتز درطی سالهای 1520 میلادی به انتقال و معرفی شکلات  و وانیل از قاره آمریکا به اروپا اقدام کرده است.

اروپاییان از وانیل تا وانیل تا اوایل قرن هفدهم میلادی فقط برای افزودن به شکلات ها جهت تلطیف مزه انها بهره می گرفتند  تا اینکه شخصی به نام هاگ مورگان که به عنوان داروساز در دربار ملکه الیزابت به کار اشتغال  داشت  از آن برای طعم دهی غذاها از جمله برخی شیرینی جات استفاده نمود.

در اواخر قرن هجدهم (حدود سال 1780 میلادی) یک قناد فرانسوی از وانیل برای طعم دهی به بستنی ها به تبعیت از ذوق وسلیقه توماس جفرسون از رییس جمهورهای پیشین ایالات متحده امریکا پرداخت زیرا وی در آن زمان به عنوان سفیر کبیر آمریکا در  فرانسه اقامت داشت.

تاریخچه بستنی وانیل چیست

توماس جفرسون  از کشف خویش در به کار گیری وانیل  برای طعم دهی بستنی ها  ذوق زده بود که دستورالعمل آن در برگه ای نوشت و یک نسخه  ای از ان در کتابخلنه ملی آمریکا نگهداری می شود.

یک از معضلات موجود در مسیر افزایش مصرف جهانی وانیل مربوط به قیمت نسبتا گران آن بود زیرا وانیل به جهت نیازمندی به نیروی انسانی  فراوان پس از زعفران به عنوان دومین ادویه گران قیمت جهان به شمار میرود  و امروزه نیز چنین است.

وانیل در غذا

استفاده از وانیل در تهیه غذاها بسیار دیر در کتاب های آشپزی وارد شد. نخستین دستورالعمل تهیه غذا با همراهی وانیل در سال 1805میلادی توسط هانا گلاس با نام هنر اشپزی نگاشته شد. پس از نگارش  کتاب هنر آشپزی  تقاضا برای مصارف وانیل به شدت افزایش یافت و این موضوع نه تنها برای به کاربردن وانیل در بستنی ها بلکه برای مصرف مواد فرار یا اسانس  وانیل در تهیه انواع نوشابه  از جمله نوشابه مشهور و پرطرفدار کوکاکولا بود .

گیاه ارکیده وانیل برای نخستین بار در خارج از موطن اصلیش به سال 1806میلادی در کلکسیون گیاهی چارلز گرویل واقع در لندن به گل دهی پرداخت.پس از این تاریخ قلمه های گیاه وانیل را از لندن به هلند و پاریس انتقال دادند و از آنجا به مستعمرات فرانسه در سراسر دنیا برده شدند.بوته های رونده وانیل در مناطق ثانویه به خوبی رشد می کردند اما به هیچ وجه در خارج از مکزیک به گلدهی ثمر بخش  و میوه دهی نپرداختند.پرورش دهندگان گیاه وانیل برای غلبه بر عدم میوه دهی آن اقدام به وارد کردن زنبورهای مخصوص گرده افشاتی از کشور مکزیک نمودند اما با این وجود موفقیتی در این زمینه حاصل نشد.

 

تا اوایل قرن نوزدهم میلادی کشور مکزیک عمده ترین تولیدکننده وانیل طبیعی و کاشت وانیل در جهان بوده است  وسود فراوانی  از این نظر نصیب تاجران و دولت مردان آن کشور گردید.لذا در سال 1819 میلادی تعدادی از سرمایه گذاران فرانسوی اقدام به انتقال میوه های وانیل به جزایر رپونیون و موریس نمودند و امیدوار بودند که بتوانند گیاه وانیل  را در سرزمین های جدید پرورش بدهند و بدین ترتیب برانحصار ان توسط مکزیک فائق ایند.

گیاه وانیل  در مناطق جدید به خوبی رشد و نمو میکند اما گل های آن به میوه های معطر که هدف  اصلی توسعه اش توسط بازرگانان بود.تبدیل نمی شدند زیرا زنبورهای بومی مکزیک که وظیفه اش گرده افشانی و تلقیح گلهای وانیل را بر عهده داشتند در هیچیک از مناطق جدید پرورش وجود نداشتند.

اولین گرده افشانی

در سال 1841 پسر بچه ای به نام ادموند آلبیوس که برده ای 12 ساله بود  کشف کرد که گیاه وانیل  را میتوان سریعا و به صورت دستی گرده افشانی نمود.

در دروش آلبیوس از یک قطعه بامبوی نوک تیز استفاده می شده است  و بدین ترتیب کارگران کشاورزی اقدام به برداشتن لایه جداکننده ما بین بساکو کلاله  گلهای وانیل  می نمایند و سپس با کمک انگشت   شست نسبت به انتقال گرده ها از بساک و کلاله مبادرت می ورزند و گل های وانیل که خود لقاح هستند  از این طریق با دریافت گرده ها می توانند به تولید میوه بپردازند.

به این صورت گرده افشانی دستی سریعا رواج یافت و گسترش پیدا کرد به زودی این نوع ارکیده های گرمسیری از جزایر ریونیون و موریس به سایر جزایر دور و نزدیک از جمله کومور سیشیل  و ماداگاسکار توسعه یافت .ابداع شیوه گرده افشانی دستی باعث تولید لوبیاهای وانیل در طی دهه های 1850 و 1860 میلادی آنچنان در جهان فزونی یابد که میزان تولید مکزیک به عنوان زادگاهش بیشتر شود.

مشخصات ظاهری وانیل
شکل ظاهری گیاه وانیل

 

که باعث افزایش بی سابقه  فروش همگی آن نوشابه ها در طی سال 1886 میلادی گردید. در سال 1898 میلادی جزایز کوکور ریونیون و ماداگاسکار توانستند حدود 200 تن میوه وانیل تولید نمایند.با وقوع یکسری از گردبادهای عظیم استوائی موسوم به هودا که در سال 2000 میلادی کشور ماداگاسکار را فرا گرفت  بهای وانیل بار دیگر سیر صعودی گرفت.

و همچنین رویدادهای دیگری چون :

  • 1 وقوع گردبادهای پی در پی
  • 2عدم ثبات سیاسی مناطق رشد وانیل
  • 3 شرایط آب و هوایی  نامطلوب

که طی سه سال توانست بهای وانیل را در سال 2004 میلادی به کیلوگرمی 50 دلار آمریکا افزایش بدهد.امروزه سه گونه اصلی از جنس وانیل در سراسر جهان پرورش می یابند که همگی انها ریشه در آمریکایی میانه شامل بخش هایی از کشور مکزیک کنونی  دارند.ماداگاسکار  ریونیون و سایر مناطق گرمسیری مستقر در اقیانوس هند کاشته می شود.

یک نظر

  1. مطالب درباره وانیل عالی بود وانیل مگز

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *